Aktualności

Sprawozdanie z debaty szkoleniowej w Sądzie Najwyższym zorganizowanej przez Stowarzyszenie Pro Familia oraz Redakcję i Wydawcę kwartalnika Rodzina i Prawo

W związku z przygotowaniem pisemnego opracowania będącego formą odpowiedzi na kilka pytań zgłoszonych przez uczestników szkolenia, które odbyło się w Sądzie Najwyższym w dniu 11 grudnia 2014 r., przedstawiamy krótkie sprawozdanie prezentujące przebieg dyskusji.

Szersze opracowanie będzie dostępne dla członków Stowarzyszenia Sędziów Rodzinnych Pro Familia.

W debacie poświeconej tematyce prawa medycznego udział wzięli SSN (w st. spoczynku) dr Helena Ciepła (Uczelnia Łazarskiego), SSO dr hab. Beata Janiszewska (Uniwersytet Warszawski, Sąd Okręgowy Warszawa Praga w Warszawie), prof. dr hab. Joanna Haberko (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu), prof. dr hab. Rafał Kubiak (kierownik Zakładu Prawa Medycznego Uniwersytetu Łódzkiego), SSR Karolina Sosinska (prezes Stowarzyszenia Sędziów Rodzinnych Pro Familia), Janusz Stawiarski (dyrektor Wydawnictwa Rodzina i Prawo) oraz sędziowie orzekający w sprawach rodzinnych.

W trakcie spotkania prof. J. Haberko przedstawiła tematykę wyrażenia zgody na zabieg medyczny na osobie małoletniego. Prelegentka podkreśliła, że w polskim systemie prawa medycznego zasadą jest wyrażenie zgody na zabieg medyczny przez samego zainteresowanego, tzw. zgoda samodzielna. Mogą mieć jednak miejsce sytuacje, kiedy pacjent, bądź nie ma zdolności do czynności prawnych, bądź znajduje się w stanie wykluczającym możliwość podjęcia świadomej decyzji w powyższej kwestii. Dla opisanych sytuacji ustawodawca przewidział tzw. zgodę substytucyjną albo instytucję zgody kumulatywnej. Powyższe instytucje zostały omówione w kontekście osoby małoletniego i zabiegu medycznego, jaki ma być na jego osobie przeprowadzony, roli jego przedstawiciela ustawowego, opiekuna faktycznego oraz roli sądu opiekuńczego.

Kolejny wykład prowadzony przez prof. Rafała Kubiaka poświęcony był tematyce roli sądu opiekuńczego wynikającej z regulacji zawartej w ustawie o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Min. w trakcie wykładu podkreślono rolę sądu opiekuńczego w sprawach dotyczących eksperymentu medycznego, przedstawiono typologię eksperymentów medycznych, problematykę zgody na udział w eksperymencie.

Następnie dr Helena Ciepła – SSN , dr hab. Beata Janiszewska – SSO, prof. dr hab. Joanna Haberko oraz prof. dr hab. Rafał Kubiak podjęli próbę rozwiązania problemów orzeczniczych z zakresu prawa o ochronie zdrowia zgłaszanych przez sędziów rodzinnych z całej Polski.

Mimo dłuższych niż planowano obrad, wszystkie zgłoszone zagadnienia nie zostały omówione z uwagi na niewystarczającą ilość czasu oraz burzliwą dyskusję sędziów i prelegentów uczestniczących w debacie.

Prezentację odpowiedzi na pytania sędziów przygotowała SSN dr Helena Ciepła

Czy lekarz wnioskujący o umieszczenie w ZOL swego pacjenta powinien uiścić opłatę od wniosku (ustawa o zawodzie lekarza).

Przede wszystkim należy zauważyć, że od dnia 1 lipca 2011 r. ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89, z późn. zm.) nie obowiązuje i lekarz nie ma uprawnienia do złożenia takiego wniosku. Przepisy rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 25 czerwca 2012 r. w sprawie kierowania do zakładów opiekuńczo‑leczniczych i pielęgnacyjno‑opiekuńczych (Dz.U. 2012 r. poz. 731) uprawniają jedynie lekarza do wydania skierowania, co wynika z § 4 stanowiącego:

    „1. Lekarz ubezpieczenia zdrowotnego wydaje skierowanie do zakładu opiekuńczego, zwane dalej „skierowaniem”, w przypadku gdy świadczeniobiorca spełnia kryteria objęcia świadczeniami gwarantowanymi udzielanymi w warunkach stacjonarnych, które realizowane są w zakładach opiekuńczych dla osób dorosłych lub dla dzieci i młodzieży do ukończenia 18 roku życia, o których mowa w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z 30 sierpnia 2009 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu świadczeń pielęgnacyjnych i opiekuńczych w ramach opieki długoterminowej (Dz.U. Nr 140, poz. 1147, Nr 211, poz. 1645 i Nr 217, poz. 1688 oraz z 2010 r. Nr 255, poz. 1719).

   2. Wzór skierowania określa załącznik nr 3 do rozporządzenia.

   §5. 1. Świadczeniobiorca składa skierowanie bezpośrednio do wybranego przez siebie zakładu opiekuńczego.

    2. Do skierowania świadczeniobiorca załącza:

1) wywiad pielęgniarski i zaświadczenie lekarskie, o których mowa w § 3;

2) dokumenty stwierdzające wysokość dochodu świadczeniobiorcy, o których mowa w § 8 ust. 3.

  §6 Wniosek, skierowanie oraz wywiad pielęgniarski i zaświadczenie lekarskie, o których mowa w § 3, nie są wymagane, w przypadku gdy sąd opiekuńczy wyda orzeczenie o umieszczeniu świadczeniobiorcy w zakładzie opiekuńczym. W takiej sytuacji orzeczenie sądu opiekuńczego stanowi podstawę do umieszczenia świadczeniobiorcy w zakładzie opiekuńczym.”.

W obecnym stanie prawnym brak uregulowania w przedmiocie legitymacji do złożenia wniosku o umieszczenie chorego w ZOL na oddziale ogólnym. Natomiast w sprawie umieszczenia chorego na oddziale psychiatrycznym można stosować art. 21 ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (tekst jedn. Dz.U. z 2011 r. Nr 231, poz. 1375). Według art. 96 ustawy o kosztach sądowych strona w sprawach związanych z ochroną zdrowia psychicznego jest zwolniona od kosztów sądowych.

Jaki jest zakres uprawnień kuratora dla osób niepełnosprawnych, zwłaszcza odnośnie procesu leczenia, uzyskiwania dokumentacji medycznej podopiecznego, czy jego umieszczania w ZOL. Czy prawidłowa jest stosowana w ZOL praktyka przyjmowania pacjenta, który nie jest w stanie podpisać zgody na przyjęcie, na wniosek ustanowionego kuratora?

Na pytanie należy udzielić co do zasady odpowiedzi pozytywnej mimo, że osoba ułomna ma zdolność do czynności prawnych. Skoro przepis art. 604 k.p.c. stanowiący, że „W zaświadczeniu dla kuratora sąd określa zakres jego uprawnień.”, nie ogranicza zakresu uprawnień, jakich sąd może udzielić kuratorowi osoby ułomnej, zatem należy przyjąć, że może także udzielić upoważnienia do tego by decydował o zakresie leczenia, umieszczania w ZOL. Decyzja należy jednak do sądu w zależności od okoliczności występujących w sprawie, przede wszystkim od rodzaju leczenia i stopnia ryzyka. Należy podkreślić, że ustawa o zawodzie lekarza w sposób odrębny reguluje kwestię zgody na zabieg operacyjny albo metodę leczenia stwarzające podwyższone ryzyko. Mianowicie stosownie do art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty
(Dz. U. z 1997 r. Nr 28, poz. 152, z późn. zm.):

„1. Lekarz może wykonać zabieg operacyjny albo zastosować metodę leczenia lub diagnostyki stwarzającą podwyższone ryzyko dla pacjenta, po uzyskaniu jego pisemnej zgody.

2. Przed wyrażeniem zgody przez pacjenta w sytuacji, o której mowa w ust. 1, lekarz ma obowiązek udzielenia mu informacji zgodnie z art. 31.

3. Lekarz może wykonać zabieg lub zastosować metodę, o której mowa w ust. 1, wobec pacjenta małoletniego, ubezwłasnowolnionego bądź niezdolnego do świadomego wyrażenia pisemnej zgody, po uzyskaniu zgody jego przedstawiciela ustawowego, a gdy pacjent nie ma przedstawiciela lub gdy porozumienie się z nim jest niemożliwe ‑ po uzyskaniu zezwolenia sądu opiekuńczego. (…)”.

W konsekwencji przytoczonego unormowania, jeśli pacjent, przy wysokim stopniu ryzyka, nie jest w stanie wyrazić zgody na przyjęcie i wykonanie zabiegu, to kurator powinien wystąpić o upoważnienie do sądu opiekuńczego.

W aktualnym stanie prawnym brak uregulowania w przedmiocie legitymacji do złożenia wniosku o umieszczenie chorego w ZOL.